2016.09.18 – Krzysztof Chodorowski – Dzieje kościoła i cmentarza rzymskokatolickiego w Jaworzu

Dzieje Parafii Rzymskokatolickiej i Kwatery Hrabiowskiej w Jaworzu.

      W Sali Parafialnej Parafii Rzymskokatolickiej w Jaworzu odbyły się posiady zorganizowane przez Towarzystwo Miłośników Jaworza . Zaproszony przez ks. Stanisława Filapka Krzysztof Chodorowski mówił o historii Śląska Cieszyńskiego z uwzględnieniem dziejów Parafii Rzymskokatolickiej w Jaworzu.

Proboszcz parafii ks. Stanisław Filapek przywitał wszystkich przybyłych na spotkanie oraz przedstawił prelegenta.

Krzysztof Chodorowski mieszka w Porąbce. Pracę w zawodzie nauczyciela rozpoczął w 1990 roku. Uczył historii i wiedzy o społeczeństwie w I Liceum Ogólnokształcącym im. M. Kopernika w Bielsku-Białej. W latach 2007 – 2008 był Śląskim Wicekuratorem Oświaty. Obecnie jest Dyrektorem Zespołu Szkół Ogólnokształcących im. Władysława Jagiełły w Łodygowicach. Pełni również funkcję Wiceprzewodniczącego Rady Powiatu Bielskiego.

Ziemie obecnego Śląska Cieszyńskiego w roku 1025 po koronacji Bolesława Chrobrego weszły w skład nowo powstałego Królestwa Polskiego. W następnych wiekach osadnictwo opierało się na prawie niemieckim co było spowodowane napływem dużej ilości osadników z zachodu gdzie w XIII wieku było przeludnienie. Osadnicy otrzymywali ok. 40 ha ziemi, którą musieli wykarczować i przystosować do uprawy. Nazwa Jaworze pochodzi od drzew rosnących na tym terenie i jest to nazwa przyrodnicza. Po podziale dzielnicowym Polski ziemie Śląska otrzymał najstarszy syn co podkreślało ważność tych ziem dla Polski. Z dzielnicy Opolsko-Raciborskiej wyodrębnił się Śląsk Cieszyński. W roku 1356 na mocy traktatu w Pradze nastąpiło zrzeczenie się ziem Śląska Cieszyńskiego na rzecz Króla Czeskiego. Pierwsze wzmianki pisane o tych ziemiach pochodzą z lat 1304 i 1305 w dokumentach Biskupstwa Wrocławskiego. Jako ciekawostkę należy podać że ok. roku 1440 na Uniwersytecie Jagiellońskim studiowała jedna osoba z Jaworza. Po roku 1517 na tereny Śląska Cieszyńskiego dotarła reformacja.Na tym terenie nie było wojen religijnych w przeciwieństwie do zachodu Europy. Przez ok. 150 lat obowiązywała zasada „czyja władza tego religia”. Najbardziej znanym reformatorem na ziemiach Śląska Cieszyńskiego był Wacław II Adam. Po wojnie trzydziestoletniej, w której zginęło ok. 75 % ludności Europy nastąpiła gwałtowna i krwawa rekatolizacja tych terenów. W XVIII wieku następuje podział Śląska pomiędzy Prusy i Austrię ziemie Śląska Cieszyńskiego, ziemie kłodzka i nyska przypadają Austrii, a resztę Śląska zagarniają Prusy.

Pierwsze wzmianki o Parafii Katolickiej w Jaworzu pochodzą z roku 1447 w spisie Parafii płacących Świętopietrze. Pierwszy kościół w Jaworzu był drewniany wybudowany w XV wieku. W czasie reformacji kościół został przejęty przez protestantów już w latach 60-tych XVI wieku. Po śmierci ostatniej księżnej cieszyńskiej Elżbiety Lukrecji ziemie Śląska Cieszyńskiego weszły do Cesarstwa Austriackiego rządzonego przez dynastię Habsburgów będącą w owym czasie ostoją katolicyzmu. W roku 1654 na mocy wyroku sądu zwrócono kościół w Jaworzu Wspólnocie Katolickiej. Jako ciekawostkę należy podać, iż w tym czasie na terenie Jaworza zamieszkiwała tylko jedna rodzina katolicka, przez co kościół został filią Parafii w Jasienicy. Po ślubie hrabiny Juli Laschowskiej z baronem Arnoldem Saint-Genois d΄Anneaucourt wykupił on Jaworze i zmienił stosunki wyznaniowe na korzyść katolików bowiem był on gorliwym katolikiem. Postanowił na miejscu dawnego drewnianego kościółka wybudować nowy murowany kościół. Budowa rozpoczęta w 1802 roku zakończyła się poświęceniem nowego kościoła w roku 1804. Samodzielność parafia odzyskała dopiero w roku 1848, a od roku 1870 stałym proboszczem zostaje ks. Józef Guziur. Po zatwierdzeniu przez Śląski Urząd Krajowy w Opawie w roku 1862 wsi Jaworze jako uzdrowiska zaistniała potrzeba rozbudowy kościoła na potrzeby kuracjuszy co stało się w latach 1888-1886. Na przełomie XIX i XX wieku narastały nastroje narodowe co spowodowało powstanie przy Parafii w Jaworzu czytelni oraz kasy zapomogowo-pożyczkowej. Następna przebudowa kościoła następuje w latach trzydziestych dwudziestego wieku. Kościół uzyskuje barokowo klasycystyczny wystrój. W ołtarzu znajduje się kopia Obrazu Matki Boskiej Berdyczowskiej z początku XIX wieku wykonana jako płaskorzeźba z Godłem Polski.

W sąsiedztwie kościoła znajduje się parafialny cmentarz, który otaczał pierwotnie drewniany kościółek. Dziś najstarszą częścią jest tzw. kwatera hrabiowska. Ta część powstała w XVII w. Pochowano tu 19 byłych właścicieli miejscowości oraz członków ich rodzin, m.in. Laszowskich, Rudzickich i Saint-Genois d`Anneaucourt. Najstarszy nagrobek postawiono Magdalenie Rudzickiej z domu Góreckiej, zmarłej 17 września 1669 roku, w wieku 59 lat. Przedstawiciele rodu Laszowskich i Saint-Genois d`Anneaucourt byli właścicielami miejscowości przez 152 lata. Członkowie rodu Saint-Genois d`Anneaucourt piastowali także wysokie funkcje na dworze cesarskim, jako szambelanowie, tajni radcy, urzędnicy konsularni. Wielu pełniło ważne stanowiska w Zakonie Kawalerów Maltańskich i instytucjach charytatywnych. Wśród pochowanych tu osób jest m.in. hrabina Julia de Moros y Luna-Ramirez de Arellano. Hiszpanka, urodzona 8 marca 1859 roku w Madrycie, w 1879 roku wyszła za mąż za hrabiego Filipa Ernsta Saint-Genois. 4 maja 1896 roku – w wieku 37 lat – po długiej chorobie zmarła w Madrycie. Jednak jej ciało przewieziono do Jaworza, gdzie 15 maja zostało złożone w rodzinnym grobowcu. Ostatnim pochowanym w kwaterze hrabiowskiej jest Filip Ernest III hrabia i XII baron Rzeszy Saint-Genois d’Anneaucourt, a jego pogrzeb odbył się w 1916 roku.

Na tym nasz dzisiejszy gość zakończył swoje wystąpienie. Następnie Ryszard Stanclik w imieniu Towarzystwa Miłośników Jaworza podziękował prelegentowi za przypomnienie historii Parafii Katolickiej w Jaworzu na tle historii Śląska Cieszyńskiego, Proboszczowi Parafii za gościnne przyjęcie oraz zaprosił do obejrzenia wystawy zdjęć Kwatery Hrabiowskiej przygotowanej przez nieżyjącego już Jana Knieżyka i Ryszarda Stanclika. Przypomniał również, że pierwsze wstępne oczyszczenie płyt nagrobnych odbyło się w 1963 roku, a następnie w roku 2002 została powołana do życia pod patronatem Towarzystwa Miłośników Jaworza Społeczna Rada Ochrony i Odnowy Zabytków, dzięki której przeprowadzono gruntowną renowację zabytkowej Kwatery Hrabiowskiej, którą zakończono w 2016 roku.

Na następne posiady zapraszamy Państwa do Galerii Pod Groniem w dniu 16.10.2016r. na godzinę 15.00. Na temat „Amatorskiej Astronomii w Jaworzu.” Będzie mówił Adam Absalon.

Marcin Biłek