2017.09.17 – Grzegorz Studnicki – Rola bajki na Śląsku Cieszyńskim

Bajka magiczna na Śląsku Cieszyńskim.

W jaworzańskiej Galerii Pod Groniem, 17 września 2017r. o godz. 15.00 na kolejnych posiadach zorganizowanych przez Towarzystwo Miłośników Jaworza dr hab. Grzegorz Studnicki mówił o znaczeniu bajki magicznej w kulturze Śląska Cieszyńskiego.

Prezes Towarzystwa Miłośników Jaworza – Ryszard Stanclik przywitał wszystkich przybyłych na spotkanie oraz przedstawił postać naszego gościa, który przyjechał do nas już po raz szósty. Grzegorz Studnicki studia magisterskie ukończył w 2001 roku na Wydziale Pedagogiczno-Artystycznym Uniwersytetu Śląskiego Filii w Cieszynie na kierunku etnologia, a studia doktoranckie ukończył w 2005 roku na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego gdzie w 2006 roku uzyskał stopień doktora w zakresie socjologii. Od 2002 roku pracuje w Muzeum Śląska Cieszyńskiego, a od 2004 roku jest związany z Instytutem Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Śląskiego. Od 2003 roku jest członkiem Sekcji Ludoznawczej przy Zarządzie Głównym Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego w Republice Czeskiej, a od 2009 roku jest członkiem cieszyńskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego.

Najbardziej znanymi popularyzatorami bojek z terenu Śląska Cieszyńskiego byli Gustaw Morcinek, Józef Ondrusz i Bogumił Hoff. Pierwszy z nich zasłyszane bajki interpretował poetycko i osadzał w realiach Śląska Cieszyńskiego, lub postacie występujące w bajkach są autentycznymi ludźmi mieszkającymi na tym terenie. Bajki mniej lub bardziej przetworzone literacko były drukowane m in. w „Gwiazdce Cieszyńskiej”. W dawnych czasach opowiadanie bajek zastępowało radio, telewizję, Internet i było formą spędzania wolnego czasu. Opowiadano je w magiczny czas np. wieczorem lub o północy, w czasie szkubaczek lub łuskanio fazoli. Bojki były osadzone w realnych miejscach lub opowiadały o realnych osobach wplątanych w magiczne wydarzenia. Bojki ostrzegały również przed niebezpieczeństwem, uczyły właściwego zachowania; głównie dzieci.

Postacie bajkowego świata.

Meluzyna (syrena) kobieta ryba. Opowieść ta powstała we Francji około 1392 roku i mówiła o pięknej kobiecie przybyłej zza siedmiu gór i siedmiu rzek, która poślubiła bogatego i pięknego szlachcica stawiając jeden warunek. Raz w roku musi być sama. Bajkę tę spopularyzował w Polsce Gustaw Morcinek w książeczce „Opowieści o Meluzynie”.

Czarna Księżna mieszkała w zamku na Goduli, który po jej śmierci zapadł się i w jego miejscu powstał kamieniołom. W dniu pogrzebu Czarnej Księżnej trumna była wieziona na wozie zaprzężonym w woły i tam gdzie woły stanęły i zapadły pod ziemię powstał Kościół na Kościelcu w Cierlicku.

Ondraszek czyli Ondra Szebesta był postacią autentyczną, żył na przełomie XVIII i XIX wieku, trudnił się zbójectwem. Został on zamordowany przez Juraszka swojego kompana z bandy, którą dowodził. Jego skarby były pochowane w różnych miejscach na Śląsku Cieszyńskim min. na Ochodzitej i na Chełmie. Skarbów tych pilnują Jaroszki.

Strzigi i Strzigonie –  postacie bajkowe były to dzieci zmarłe przed chrztem lub urodzone z zębami. Były to postacie właściwie nieszkodliwe ich działalność polegała na niszczeniu odzieży.

Śpiący Rycerze na Czantorii lub Górze Chełm. Opowieść rozpropagowana przez Gustawa Morcinka.

Utopce zielone stworki mieszkające w stawach i rzekach. Wszystkie opowieści o utopkach miały za zadanie ustrzec dzieci przed utopieniem w zbiornikach wodnych. „Nie chodź blisko wody bo cie utopiec porwie”.

Przed Strzigami, Strzigoniami i utopcami chroniła ludzi roślina zwana przytulią.

Nocznice włóczyły chłopów po lasach i polach oraz zabierały ich pieniądze.

Opowieści dr hab. Grzegorza Studnickiego ilustrowane były pokazem multimedialnym.

– A kto wie jak wygląda bebok ?

Po wysłuchaniu tych wszystkich bardzo interesujących informacji przyszedł czas na pytania, dyskusję, kawę, herbatę oraz pyszne kołocze. Bardzo wielu ciekawych informacji wysłuchały 24 osoby, członkowie i sympatycy Towarzystwa Miłośników Jaworza.

Na następne posiady zapraszamy Państwa do sali parafialnej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Jaworzu w dniu 22.10.2017r. na godzinę 15.00.  Tematem będzie 500 lat Reformacji. Prelekcję wygłosi ks. Władysław Wantulok.

Marcin Biłek